Emakumea eta Esklerosi Anizkoitza: diskriminaziorako eta indarkeriarako bi faktore

Indarkeriak: Eraldatzeko Ezinbesteko Begirada” jardunaldia antolatu du azaroak 25 bezperan, Emakumearen aurkako Indarkeria Ezabatzeko Nazioarteko Egunaren bezperan, Esklerosi Anizkoitza duten emakumeek pairatzen dituzten errealitateak zabaltzeko eta sentsibilizatzeko. Horiek guztiak Bizkaiko Foru Aldundiko Enplegu, Gizarte Inklusio eta Berdintasun Sailarekin elkarlanean egindako azterlanean jaso dira.

 

Azterlanak datu beldurgarri bat erakusten duen erasoen agertoki bat marrazten du: desgaitasuna duten emakumeen kasuan indarkeriaren biktima izateko arriskua lau aldiz handiagoa da gainerako emakumeekin alderatuta, % 80ra irits daiteke, zenbait azterlanen arabera.

Azterlana

 

ADEMBIk Murgibe berdintasun-aholkularitzarekin eta Bizkaiko Foru Aldundiaren  laguntzarekin egindako azterlanak eraso espezifikoak izan dituzten lau eremu zehaztu ditu, baina guztietan tratamendu paternalistegia nabarmentzen da, erabakitzeko eta independentziarako gaitasuna baliogabetzen duena.

 

171 emakumek, askotariko profilekoak, mendekotasun-maila desberdinekoak, zaintzaileak, 60 urtetik beherakoak eta gorakoak, egiturazko indarkeria hori eremu guztietan gertatzen dela ziurtatzen dute. Indarkeria-egoeraren bat jasan duten emakumeen erdiek baino gehiagok hauteman dute sintomek okerrera egin dutela jasandako indarkeriagatik. Herenak bakardadea eta erruduntasuna ere agertzen ditu.

 

Hauek dira Murgibeko teknikariek jakinarazi dituzten hainbat ondorio:

 

Zaintzaren eta familiaren eremuko indarkeriak

Eremu horretan ohikoenak diren indarkeria-moduen artean, oinarrizko zaintzak bertan behera uztea eta hitzezko tratu txarrak eta psikologikoak nabarmentzen dira, eta horrek indartu egiten du Esklerosi Anizkoitza duten emakumeen mendekotasuna eta autonomia-galera.

 

Irainak, oihuak eta gaixotasunarekiko mespretxuak dira Esklerosi Anizkoitza duten emakumeek beren familia-eremuetan jasotzen dituzten erasoetako batzuk.

 

Bikotekidearen edo bikotekide-ohiaren eremuko indarkeriak

Esklerosi Anizkoitzak areagotu egiten du bikote-indarkeriaren aurreko zaurgarritasuna, bereziki mendekotasun-egoeretan, kontrol ekonomikoa eta indarkeria psikologikoa areagotu egiten baitira.

 

Gaixotasuna dela-eta jasotzen dituzten irainak edo isekak, gorputzari buruzko edo mugikortasunik ezari buruzko mespretxuzko iruzkinak, edo sintomak minimizatzea dira erasorik ohikoenak. Gainera, parte-hartzaileen % 10ek sexu-harremanak izateko presioa sentitzen du.

 

Osasun eta terapeutika eremuko indarkeriak

Eremu honetan, paternalismo-kasuak, informazio-falta eta baimenik gabeko erabakiak nabarmentzen dira. Erdiek baino gehiagok uste dute kontsultetan ez zaizkiela serio hartzen sintomak edo minak, eta/edo dena beren egoera emozionalari egozten diotela, beharrezko proba medikoak egin gabe. Gehienek uste dute kontsulta ez dela egokitzen beren beharretara, eta medikazioaren albo-ondorioei buruzko informaziorik ez dagoela diote.

 

Gizarte eta lan eremuko indarkeriak

Gizarte- eta lan-eremuaren azterketak agerian uzten du Esklerosi Anizkoitza duten emakumeek zailtasunak dituztela lan-merkatuan sartzeko eta irauteko. Azterketa ikusita, desgaitasun fisikoa aitzakia ezin hobea da kontratu bat ez berritzeko, nahiz eta emakumeak bere lana egiteko gaitasun intelektual osoa izan.

 

Gainera, “infantilizatu” edo beren autonomia ez dela errespetatzen sentitzen dute, eta gaixotasunagatik gizarte-jardueretatik kanpo uzten dituzte. Desgaitasun fisikoa duen emakume bati desgaitasun intelektuala balu bezala hitz egitea indarkeria horien adibide ugarietako bat baino ez da.

 

Salaketa, inpaktua eta aurre egitea

Horietako erasoren bat jasan duten emakumeen % 93k ez dituzte salatu. Eta indarkeria-egoeraren bat jasan dutenen eta zerbitzuren batekin harremanetan jarri direnen artean, ez zietela prozesuari eta emaitzei buruzko informazio zuzena eman adierazi dute, eta horrek agerian uzten du komunikazioan eta laguntza instituzionalean gabezia larria dagoela.

 

Testigantzak

 

Murgibeko teknikariek egindako azterlanaren aurkezpenaren ondoren, mahai-ingurua izan zen eta hiru emakumek Esklerosi Anizkoitzaren ondorio diren desberdinkeriak eta indarkeriak jakinarazi zituzten.

 

Duela 17 urte diagnostikatuta, Pili Duranek terapeuta lana uzteaz gain, «nire lan-bizitza bideratzeko prozesua» utzi behar izan zuen. Osasun-indarkeriaren kasu argi bat zehaztu du, oinaze-krisi baten erantzuna izan zenean «etxean garbiketa orokorra egingo nuela, ezer galdetu gabe eta, jakina, egia izan gabe, dena pilatu zitzaidan», gogoratu du. Hori, kontsultara bakarrik joatea erabaki ondoren, izan ere, “aurreko aldietan nire bikotekidearekin joan nintzen, gizonezkoa bera, eta galdera eta begirada guztiak harengana zuzentzen ziren”. Hor esan zion bere buruari «zoaz prestatzen, zoaz indarra hartzen, borroka egin beharko baituzu, bai gaixotasunarekin, eta bai emakume izatearen habitatarekin».

 

Fuen Garrofék, «gaixotasuna sufritzen duen pertsona», aldarrikatu zuen «Esklerosi Anizkoitza duten pertsonek beraiekin bizi garenok ere zaintzen gaituztela». Bere kasuan, Esklerosi Anizkoitza bere etxean eta bere bizitza-planetan sartu zen, bere bidelagunari detektatu ziotenean. Eta horrekin batera iritsi zen desgaitasuna, benetako «luxuzko artikulua», osasun publikoak bizitza normalizatua izateko ematen dituen baliabide teknikoekin beti aurre egin ezin zaiona, oraindik kontrako den garraio publikoan mugikortasuna errazten ez duena, etxebizitza eskuragarriarekin bateragarria ez dena edo domotika oso garestia eskatzen duena. Luxuzko artikulu bat, emakumeentzat are diskriminazio handiagoa dakarrena.

 

Amaia Vicentek Arte Ederretako ikasketak bukatu berriak zituen Esklerosi Anizkoitza diagnostikatu ziotenean «horregatik, nire bizitza pixka bat antolatzeko denbora eman zidan, ikasle bizitza amaitu eta bizitza profesionala hastera bainindoan. Gaixotasunetik abiatuta eraiki da. Gaur egun, artista ikertzailea da, bi master egin ditu, doktoretza defendatzera doa… Baina kalera bere aulkian irteten den egun bakoitzean zera pentsatzen du: «ea gaur zer topatzen dudan emakume izateagatik, egunero zerbait desberdina izaten baita». Bereziki nabarmentzen du “pertsonek batzuetan duten enpatia eza, nahiz eta gauza txikiak izan, adibidez jendea korrika pasatzen dela zure aurretik, edo ez zaituztela kontuan hartzen».

 

«Inklusioa eta kalitatezko bizitza baterako irisgarritasuna ez da eskubide bat bakarrik, gainerako herritarrok dugun zor sozial bat baizik», ohartarazi zuen Aurora Madariaga Ortuzarrek, Deustuko Unibertsitateko Aisia eta Minusbaliotasun Katedrako zuzendariak. Adituak desberdinkerien ikuspegi intersekzionala eskaini zuen bere hitzaldian. Bertan, errealitatea eraldatu beharra nabarmendu zuen, Esklerosi Anizkoitza duten emakumeen diskriminazioa eta aukera falta minimizatzeko.

 

Konpromisoa

 

Jardunaldian emakumeen eskubideekiko konpromiso sozial eta instituzionala berretsi zen, bereziki Esklerosi Anizkoitza duten emakumeekiko.

 

Karmele Garro Torralba ADEMBIko zuzendari gerenteak ziurtatu duenez, genero-berdintasuna zutabe estrategiko gisa finkatu da elkartean, 2026an amaituko den bigarren plan estrategikorako planteatutako gogoeta- eta eraldaketa-prozesu baten ondorioz. Prozesu horrek «gure estatutuak aldatzera ere eraman gaitu, konpromiso hori modu formalean txertatzeko, eta gure jarduera guztietan zeharkako lan-ildo berri baten hasiera markatzen du», ziurtatu du. «Bildu ditugun datu eta testigantzek lanean jarraitzeko, ekintza zehatzak garatzeko eta berdintasuna gure misioaren ardatz gisa mantentzeko konpromisoa harrarazten digute», ziurtatu zuen ADEMBIko zuzendariak.

 

Jardunaldian, Teresa Laespadak ere hartu du parte, Bizkaiko Foru Aldundiko Enplegu, Gizarte Kohesio eta Berdintasun Diputatuak. Patriarkatuaren ondoriozko indarkeria- eta diskriminazio-egoera horri aurre egiteko erakundeen borondatea berretsi zuen.

 

Diputatuak gogorarazi zuenez, «genero-desberdintasuna gure gizartearen oinarrizko eskubideen urraketa handiena eta iraunkorrena izan daiteke. Adierazpen garbiena genero-indarkeria da, eta hilketa da horren adierazle nagusia». «Eta desgaitasuna duten emakumeek diskriminazio bikoitza dute», ohartarazi zuen. «Indarkeria psikologikoak, kontrolekoak, ekonomikoak, emozionalak, nagusitasun handiagoa dute desgaitasuna duten emakumeen artean. Eta horrelako ikerketek baieztatzen dute Esklerosi Anizkoitzak areagotu egiten duela bikotekidearen indarkeriaren aurreko zaurgarritasuna. Indarkeria handiagoa eragiten duen faktorea da». Era berean, beldurrak, mendekotasunak eta isolamenduak funtsezko zeregina dute egoera horiek isilarazteko.

 

Horregatik, indarkeria matxista jasaten duten emakume guztiei gomendatu zien ez isiltzeko eta administrazioetara jotzeko laguntza eskatzera. «Badakit salaketa jartzea ez dela erraza, baina ezin zaio emakumeari beldurrezko egoera batean bizitzen utzi, erabaki libreak hartzea eragozten dion desgaitasuna duelako», aitortu zuen.

 

Informazio Guztia hurrengo estekan

 

EA duten Emakumeak azterlana eta dekalogoa